Op een mooie dag in april ging ik met mijn vrouw naar Duitsland, naar het ‘oerbos’ Neuenburger Urwald. Het bos is gelegen in Noord-Duitsland, tussen de plaatsen Zetel en Bockhorn.

 

 

Geschiedenis

Oorspronkelijk was dit bosgebied het eigendom van kloosterorden. In de 15e eeuw kwam het in adellijke handen. Eeuwenlang was het een zogenaamd Hudewald, hetgeen inhield dat boeren het recht hadden om strooisel en brand-en geriefbout te oogsten. Ook lieten ze er hun paarden, koeien, varkens, schapen en ganzen grazen. Het beheer stond vooral in dienst van het vee, de bomen leverden zaad en

loof als veevoer. De klimop werd bestreden om zijn vermeende schade aan bomen. Ondanks al deze invloeden gedurende eeuwen is het Neuenburger Urwald een relatief ongestoord ‘oerbos’. Het bevat vrijwel alleen inheemse soorten en de bodem is voor het grootste deel ongestoord, bovendien heeft er altijd bos gestaan.

 

 

Sinds 1850 vindt er vrijwel geen houtkap meer plaats en sinds 1927 wordt het bos niet meer beweid (wellicht al eerder). Sinds 1870 wordt het gebied als natuurreservaat beheerd. In 1935 is het terrein aangewezen als staatsnatuurreservaat. Het is echter nog steeds geen strikt reservaat. Na een storm in 1898 zijn er enkele lariksen, berken en Amerikaanse eiken geplant, ook in 1947 nog enkele eiken. In 1970 zijn een vijftigtal beuken geveld en heeft men jonge eiken geplant om de successie naar beukenbos te remmen. Behalve deze relatief kleine ingrepen is hier dus al meer dan honderd jaar een spontane ontwikkeling.

 

 

Het reservaat is in 1947 wel een stuk kleiner geworden omdat een groot stuk bos gekapt werd vanwege een na-oorlogse brandstofcrisis. In 1930 zijn in een deel van het gebied drainagesloten gegraven. Het effekt van deze sloten op de ontwikkelingen in het reservaat is moeilijk precies aan te geven. Enige verdroging zal echter zeker het gevolg zijn geweest. De stormen van 1972-1973 hebben vele grote en kleine open plekken doen ontstaan. Hierin is veel hulst, gewone braam, framboos, sleedoorn, beuk en haagbeuk opgeslagen. Ook de stormen van 1990 hebben veel bomen het leven gekost. Er was vooral veel stambreuk.

 

 

Vogelsoorten

De volgende kenmerkende soorten komen zeker in het Neuenburger Urwald voor: zwarte specht, groene specht, grote bonte specht, kleine bonte specht, middelste bonte specht, gekraagde roodstaart, bonte en grauwe vliegenvanger, holenduif, appelvink, bosuil en wespendief. Kenmerkend voor een natuurbos is de hoge dichtheid van holebroeders. Aan de grote verscheidenheid van natuurlijke holen en spleten in een goed ontwikkeld natuurbos is overigens fraai te zien dat nestkastjes deze slechts beperkt kunnen vervangen.

 

 

Zoogdieren

Aan zoogdieren is het Neuenburger Urwald niet bijzonder rijk. Das, boommarter, vos, ree en eekhoorn komen ondermeer in dit bosgebied voor. In de omringende bossen komen edelherten voor, waarschijnlijk komen ze ook wel eens in het oerbosreservaat. In poeltjes van omgevallen bomen komen ook de vuursalamander en alpenwatersalamander voor. Spectaculair zijn de grote, in dikke vermolmde bomen, levende insecten, vliegend hert en neushoornkever, welke in Nederlandse bossen nauwelijks meer voorkomen.

 

Mijn eigen ervaringen

 

Het Neuenburger Urwald heb ik in 2002 leren kennen, door een excursie van de Avifauna Groningen. Dat was tevens mijn eerste kennismaking met een Middelste Bonte Specht. Een soort die zich in Nederland langzaam uitbreid. Hier was ik nog geen 10 minuten en ik zag al eentje op de stam van een boom zitten.

 

 

Appelvinken hoorde ik vaak, maar waren moeilijk te zien. Met moeite heb ik nog eentje op de gevoelige digitale plaat kunnen vastleggen.

De paden zijn goed aangegeven. Door middel van het knooppuntsysteem (“Knotenpunktsystem”), kun je lopen van knooppunt naar knooppunt en kun je routes uitstippelen. We hadden een route uitgestippeld van 6 kilometer, dat hoofdzakelijk liep door het oude gedeelte. De beste plek om te starten is de parkeerplaats bij knooppunt 16 vlakbij de tennisbaan.Bij knooppunt 12 staat een mooie jachthut. Ondanks dat er geen toilet was, had iemand toch zijn ‘behoefte’ gedaan in een achterkamertje van deze hut. Toiletpapier lag er naast. De nood was waarschijnlijk hoog.

 

Zo te zien is nordic walking nogal populair in Duitsland. In ieder geval in deze omgeving, want we kwamen regelmatig mensen tegen met deze wandelstokken.

 

Nadat we koffie hadden gedronken (uiteraard niet in het eerder genoemde vertrek..) verlieten we de jachthut en zagen we een Groene Specht. Zo te zien een vrouwtje (te zien aan de zwarte vlek, langs de snavel). Door de takjes die in de weg zaten, was het lastig om de vogel goed in beeld te krijgen. Dat was ook het geval bij de Zwarte Specht die we in de verte al hoorde roffelen. Bij de
Zwarte Specht had ik mijn camera om handmatige focus staan. Toen hij over ons heen vloog heb ik onderstaande foto’s gemaakt.

 

 

Tussen knooppunt 5 en 10 bevindt zich een eetgelegenheid, maar die was nog niet op (vanaf 11:30 stond op het bord). Het zag er in ieder geval gezellig uit, van buiten. Even onthouden voor een volgende keer. Dit was de derde keer dat ik het bos bezocht heb. Elke keer was het weer aangenaam en leverde het weer leuke soorten op. Kortom een aanrader voor liefhebbers van spechten en oude bomen.

 

 

Waarnemingen

De volgende soorten hebben we waargenomen tijdens onze wandeling:

Zwarte Specht
Groene Specht
Middelste Bonte Specht
Appelvink
Vink
Grote Bonte Specht
Boomkruiper
Boomklever
Bonte Vliegenvanger
Winterkoning
Gaai
Pimpelmees
Merel
Koolmees
Buizerd
Roodborst
Houtduif
Zwartkop
Tjiftjaf

 

Route vanaf Nieuweschans naar de parkeerplaats bij de tennisbaan

Mocht u enthousiast zijn geworden om zelf ook eens dit bos te willen bezoeken, vanaf Nieuweschans kunt u de onderstaande route nemen. Dit is ongeveer 50 minuten en 78 kilometer rijden.